-
1 память
1. жхәтер, зиһен, иҫ2. жиҫтәлек, хәтирә, төҫхранить как память о ком-л. — берәүҙең төҫө итеп һаҡлау
3. жсознаниеһуш, иҫна памяти — хәтерендә, иҫендә
на память (дать, подарить, взять, получить и т.п.) — иҫтәлек итеп (иҫтәлеккә) (биреү, бүләк итеү, алыу һ.б.)
на память (говорить, рассказывать, знать и т.п.) — яттан (һөйләү, әйтеү, белеү һ.б.)
по памяти (говорить, рассказывать, знать и т.п.) — ятҡа (һөйләү, әйтеү, белеү һ.б.)
-
2 просто
1. нареч.ябай, анһат, еңел2. нареч. в знач. усил. частицы; разг.бөтөнләй, ысынлап та3. нареч. в знач. огранич. частицы; разг.тик, ҡына/кенәпросто так — былай ғына, тик
-
3 расхватать
сов. кого-что; разг.тиҙ генә (ҡабалан, ашығып) алып бөтөрөү (һатып алып бөтөү) -
4 сгонять
Iнесов. см. согнатьII1. сов.; разг.кого-чтоалып (алып барып) ҡайтыу2. сов.; разг.(тиҙ генә) ҡайтып (барып) килеү -
5 один
1. числ.числобер2. числ. в знач. прил.без других, в отдельностибер үҙе, яңғыҙ3. числ. в знач. прил.только, исключительнобер, бер генә, ғына (генә), бары тик, фәҡәт4. числ. в знач. прил.тот же самый, одинаковый, целостный, единыйбер, бер үк, шул уҡ5. числ. в знач. мест.какой-л. в ряду сходных — в сочетании с предлогом из
бер, береһе6. числ. в знач. мест.какой-то, некийберәйһе, берәү, бер кеше, кемдер7. числ. в знач. сущ. м, ж и с один, одна и однобереһето один, то другой — йә береһе, йә икенсеһе
все как один — бер кеше кеүек, барыһы ла бергә, бер күңелдән, бер тауыштан
ни один — һис кем, бер кеше лә
один на один — икәүҙән-икәү, икәү генә
по одному — бер-бер артлы, берәрләп
ставить на одну доску с кем — тиң һанау (күреү), бер ҡалыпҡа һуғыу, бер дәрәжәгә (рәткә) ҡуйыу
-
6 что
I1. мест.ни, нимәчто ж это? — был нимә?
2. мест.нимәони знали, на что идут — улар нимәгә барғандарын беләләр ине
до чего...: — 1) бик, үтә, сиктән тыш, ғәҙәттән тыш
2) ниндәй дәрәжәгә, ниндәй хәлгә; к чему? — нишләп?, ниндәй маҡсат өсөн?, нимәгә?
не к чему — файҙаһыҙ, кәрәге юҡ
ни за что; ни за что ни про что — буштан-бушҡа, тиктомалға, һис тә юҡҡа
хоть бы что кому: — 1) булды ни ҙә булманы ни
2) бер ни түгел, бер ни юҡ; что вы! (ты!) — һеҙ (һин) нимә!
во что бы то ни стало — һүҙһеҙ, нимә генә (нисек кенә) булһа ла, һис шикһеҙ
3. мест. в знач. сказ.в каком состоянии, положении кто-что-л. находитсяниндәй, ни хәлдә, нисек4. мест. в знач. нареч.почему, зачем, по какой причинениңә, нимәгә, ни өсөн, нилектән, нишләп, ни сәбәпле5. мест. разг.сколькони хаҡ, күпме6. мест.ничто, ничего не значитни7. мест. разг.что-нибудь, что-тонимә лә булһа, берәй, нимәлер, ниндәйҙерскажите, нет ли чего новенького — әйтегеҙ әле, берәй яңылыҡ юҡмы
8. мест.всё без исключения, очень многоенимә генә, нимәләр генә, бөтәһе9. мест. с частицей `вот`бына нимә10. мест.которыйҡайһылыр, -ған/-гән, -ыусы/-еүседом, что стоит у реки — йылға буйында торған өй
II1. союзизъясн.тип -ған/-гән, -ғанға/-гәнгә, -ғандай/-гәндәйжаль, что ты не пришёл — үкенесле, килмәгәнһең
почувствовал, что засыпаю — йоҡлап барғандай тойолдом
2. союзв сочетании со словами `так`, `настолько` и т.п.хаттатакой тяжёлый, что не поднять — шундай ауыр, хатта күтәреп булмай
3. союз с частицей `ни` и без неёда/дә, һайынчто ни день, появляются новые проблемы — көн һайын яңы проблемалар сығып тора
4. союзразд.-мы/-ме, әллә -мы/-ме; ни,... ни; ла,... лачто в городе, что в деревне — ҡалала ла, ауылда ла шул
мне всё равно, что здесь жить, что там — бында йәшәнең ни, тегендә ни, минең өсөн барыбер
что в лоб, что по лбу — барыбер, ни булһа ла
-
7 наметить
I1. сов. чтообозначитьбилдә (тамға) һалыу, билдә һалып сығыу, билдәләү, күрһәтеү, инселәү2. сов. что(өҫтән-өҫтән генә) һыҙып сығыу, һыҙып билдәләү, билдәләүII1. сов. что; разг.нацелитьтөбәү, төҙәү, күҙәү, тоҫҡау2. сов. что и с неопр.определить срокбилдәләү, билдәләп ҡуйыу, күҙ уңында тотоу -
8 подобрать
1. сов. чтоподнять, собратьйыйып алыу, алып ҡуйыу2. сов.кого; разг.взять на своё попечениеүҙеңә алыу, үҙең менән алыу3. сов. чтотөҙәтеп (рәтләп, ҡыҫтырып) ҡуйыу, йыйыу4. сов. чтоприподнять вверхкүтәреү, күтәреп ҡыҫтырып ҡуйыу5. сов.кого-чтоһайлап алыу, һайлау, табыу, яратыу -
9 влечь
1. несов.тащитьһөйрәү, тартыу2. несов.когокүңелтартыу, йәлеп итеү, ылыҡтырыу, ҡыҙыҡһындырыувлечь за собой что — сәбәп булыу, алып барыу, килтереү
-
10 нахватать
1. сов. что, чего; разг. прям.йыйыу, йыйып алыу, тотоп алыу, алып ҡалыу (ҡуйыу)2. сов. что, чего; разг. перен.өҫтән-мөҫтән (унан-бынан) алыу -
11 пар
Iмбыу, боҫ, парзадать пару кому — кәрәген биреп әрләү, тетмәкәйен тетеү
под парами: — 1) китергә әҙер тороу
2) ҡыҙмаса, һалып алғанIIм; с.-х.пар -
12 патрон
I1. мпатронист. Боронғо Римда плебейҙарҙы һәм иреккә ебәрелгән ярлы граждандарҙы үҙ яҡлауына алып, бойондороҡло хәлгә ҡуйған патриций2. мпатронбаш, башлыҡ, начальник, хужаII1. мпатронгильзаға һалынған дары, пуля йәки дороп һәм капсюль2. мпатронниҙе лә булһа һаҡлау өсөн цилиндр рәүешендәге бәләкәй генә ҡап3. м тех.патронстаноктарҙа эшкәртә торған деталде йәки ҡырҡа торған ҡоралды ҡыҫтырып ҡуя торған яйланма4. мпатроняҡтыртҡыс приборҙың лампочканы бороп ҡуя торған өлөшө5. мпатронмахс. тегеү сәнәғәтендә аяҡ кейеме тегеү һәм тире иләү эшендә бесеү өлгөһө -
13 расконопатить
-
14 сапоги
мн.итекдва сапога пара — икеһе бер ҡалып, икеһе бер сыбыҡтан ҡыуылған, силәгенә күрә ҡапҡасы
сапоги всмятку — буш һүҙ, туҙға яҙмаған нәмә
-
15 связать
1. сов. что(тоташтырып) бәйләү2. сов. чтобәйләү3. сов. чтоберкетеү4. сов. чтотөйнәп (бәйләп) ҡуйыу5. сов.кого-чтосырмап (уратып) бәйләү, бәйләп ҡуйыу, аяҡ-ҡулын бәйләп ҡуйыу6. сов.кого-чтоустановить сношения с кем-чем-л.бәйләү, бәйләнешкә индереү7. сов.кого-чтосблизить нравственно, духовнояҡынайтыу, берләштереү8. сов. чтоустановить сообщение между чем-л.тоташтырыу, бәйләү9. сов. что, с чемсовместить как части единого целогобергә (бер үк ваҡытта) алып барыу, бергә башҡарыу, бәйләү10. сов.кого-что; перен.стеснитьҡыҫыу, быуыу, юл ҡуймаусвязать волю — теләген (ынтылышын) ҡыҫыу, ирек бирмәү
-
16 слово
1. сһүҙ2. сречьтел, телмәр, һөйләү3. собещаниебиргән һүҙ, вәғәҙә4. сфекер, һүҙ5. ссығыш, һүҙ6. с мн. словатекст песни(йырҙың) һүҙҙәре (тексы)без дальних (лишних) слов — һүҙҙе оҙаҡҡа һуҙмайынса, оҙон һүҙҙең ҡыҫҡаһы
к слову (сказать) — әйткәндәй, әйтмәксе, һүҙ уңында әйткәндә
на словах: — 1) (устно) телдән
2) (только в разговоре) һүҙҙә генә; не находить слов — һүҙ таба алмау, юғалып ҡалыу
одним словом — бер һүҙ менән әйткәндә, ҡыҫҡаһы
по словам —: 1) әйтеүенсә, әйткәнсә
2) (как говорит, учит кто-л.) әйтеүе (өйрәтеүе, яҙыуы) буйынса; слово в слово — бәйнә-бәйнә, һүҙмә-һүҙ
слово за слово — һүҙ артынан һүҙ, һүҙ эйәрә һүҙ
словом не обмолвиться — бер һүҙ ҙә әйтмәү, бер һүҙ ҙә өндәшмәү
слов нет — һүҙ ҙә юҡ, әлбиттә, ысынлап та
с чужих слов — кеше аша ғына ишетеп, кеше һүҙенә нигеҙләнеп
См. также в других словарях:
қалып — 1 (Сем.: Көкп., Ақс.) кірпіш, құйылған кесек. Қ а л ы п таусылып қалғандықтан, үй жиюды уақытша тоқтаттық (Сем., Көкп.) 2 (Алм., Кег.) сандық, белдік, жүген сияқтыларға күмісті әшекей жасайтын аспап. Мынаны қ а л ы п қ а құйып жасаған екен (Алм … Қазақ тілінің аймақтық сөздігі
сүген — I … – Ес еп бар ма! Мен бүгін с ү г е н ұстадым. Аудың жалғыз көзіне сағалынан ғана ілініп тұр екен (Ә.Нұрпейісов, Ымырт, 26). Бұдан жиырма жыл бұрын мұнан негізінен таутан, алабұға, мөңке ғана түсуші еді. Бұл балықтар өзінше дәмді, нәрлі, әйтсе… … Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі
шлея — Атның күкрәген әйләндереп алып ыңгырчак бавына тоташтырылган каешлардан торган ат сбруе … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ал — I Ала сал. Бір нәрсені тездетіп алу. Ала сала. Бір нәрсені алысымен. ≈ Құрығын а л а с а л а өріске қайтты. Алып қарағанда. Қарастырғанда, зерттегенде, ойластырғанда. Қазақ халқының музыкалық өнері жанр жағынан а л ы п қ а р а ғ а н д а, өрлеу… … Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі
ялгыз — рәв. 1. Үзе генә, берүзе, башкалардан аерым. Икәүдән икәү, чит кешеләрдән башка ялгыз гына калдык. с. Башкалардан аерым урнашкан, бер генә булган ялгыз өй 2. Гаиләсез, ирсез яки хатынсыз, өйләнмәгән (буйдак) яки кияүгә бармаган. с. Берүзе булган … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чыгару — 1. Нәрсәне дә булса берәр әйбернең эченнән тышка алу, тышка алып кую. Сыеклыкка батырылган берәр нәрсәне кире алу. Берәр җирдән казып яки тартып алу 2. Каян да булса берәр нәрсәне күтәреп алып чыгу, күчерү 3. Кемне дә булса берәр нәрсәнең эченнән … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
эвакуация — (лат. edacuare босату) 1) әскерді тұрған аумағынан алып шығу; 2) аурулар мен жаралыларды, сондай ақ әскери мүліктерді, әр түрлі бағалы заттарды, т.б. соғыс жүріп жатқан аймақтан көшіру; 3) соғыс қаупі немесе стихиялық апат төніп тұрған… … Казахский толковый терминологический словарь по военному делу
арқан — бұрау. Арқан жасау үшін арнайы есілген жіптерді ширату (бұрау) арқылы арқан дайындау (тәсілі) ісі. Арқан тіндерді тартып тұрып бұрау арқылы жасалатындықтан, оны а р қ а н б ұ р а у деп атайды (Қаз. этнография., 1, 194). Арқан жол. сөйл. Аспа жол … Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі
көрдемше — сын. 1. Түк білмейтін, түкті де сезбейтін (адам). Тұран бір құлақты кесіп алып келіншегіне, бірін алып мал иесі дегендей Қанаттың атасына берді. «Өй, мынау бір к ө р д е м ш е ғой», дегендей, не заманнан қалыптасқан дәстүрді бұзған ағаларына… … Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі
җилтерәтү — 1. Тарткалап йолыккалап, эткәләп төрткәләп, ашыктырып ни дә булса эшләтү, эшләргә мәҗбүр итү 2. Селкетеп, сикертеп, дөбердәтеп алып бару тур. 3. рәв. ҖИЛТЕРӘТЕП – Тиз тиз генә, җәһәт кенә, җитез генә учмаларны җилтерәтеп күтәреп сала. Шау гөр… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
җыештыру — 1. Таралып яткан әйберләрне җыйнау, бергә җыю, бер җиргә өю, кую. Җыеп алу, җыйнау, җыеп алып урнаштыру (иген, яшелчә уңышы тур.). Бер урынга җыйнау, бөрештереп яки бөкләп җыю, йомарлау чикмән итәген аркасына җыештырып... 2. Тәртипкә китерү,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге